Skijanje u Bosni i Hercegovini ima izuzetno dugu tradiciju. Sa vojskom Austrougarske 1878. godine u naše krajeve stigle su i prve skije. Koristili su ih vojnici u patroliranju, kako bi se brže kretali snježnim predjelima, uviđajući još tada neprolaznu ljepotu Vlašića, Igmana. Bjelašnice. Jahorine. Treskavice. Romanije i drugih planina. Sve češće su, ne samo patroliranja radi, austrijski vojnici i namještenici izlazili na snježne staze, dotad netaknute.
Skriveno i stidljivo naše planine su im otkrivale svoje veliko bogatstvo.
Negdje u isto vrijeme iz nordijskih zemalja u Sloveniju prodire pravo smučanje.
U Bosni i Hercegovini Dr. Lipovšek piše da je 1929. godine na poziv Lundorfera, koji je živio na Prelivodi iznad Kruševa, brda na sjeveru Vlašića, pravio smučarske izlete. Iako je ovo za dr. Lipovšeka bilo veliko otkriće, sasvim je sigurno da su smučari na Vlašić dolazili i prije 1929. godine. Koliko se zna u Travniku je živjela i radila Nela Erijavec, porijekolm Estonka, koja je u ovaj grad početkom 20. stoljeća donijela prve smučke. Ona je često organizovala jednodnevne izlete sa učenicima iz obrtne stolarske zadruge…
Baš prvi tragovi narodnih oblika zimskih sportova, posebno u bosanskohercegovačkim snježnim prostorima upućuju na duboke korijene iz kojih je vremenom izrastala tradicija u bogatim prirodnim uslovima koji vijekovima čovjeku pružaju mogućnost za bavljenje sportovima na snijegu. Zato je i njihova istorija duga “k’o sarajevska zima”.
No, ne treba zaboraviti reći da je jedan od najstarijih rekreativnih sportova u Bosni i Hercegovini upravo liguranje. Teško je reći kada je nastalo. Da li još u davnoj prošlošti, u vremenu Vrhbosne, ili je nešto novijeg datuma. Istoričari nisu otkrili godinu rođenja liguranja, ali je sasvim sigurno da je ono vjekovima bilo prisutno u životu sarajevskih strmih sokaka i u njima odvažnih mladića, koji bi zimi sa okolnih uzvišenja vratolomnom brzinom jurili ka dolini na svojim ligurama, razonode i igre radi.
Skijanja je, kao što kažemo, uvijek bilo. Nosioci aktivnosti su uglavnom bili studenti i đaci koji bi povremeno organizovali propagandna takmičenja. Na nadmetanjima, koja su spontano nastajala, posebno se isticao Ibrahim Pinjo, koji se smatra ne samo prvim skijašem Travnika već i šire. Skijanje je tridesetih godina osvojilo i Nevesinjce. Sniježni obronci Veleža i drugih planina izvukli su iz grada prve skijaše, koji su 1933. godine osnovali prvi ski-klub u Hercegovini.
Iz “Jugoslovenske pošte” se moglo saznati o razvoju skijanja i u Banja Luci i Tuzli. Banjalučki smučarski klub je organizovao i međuklubske trke na Straževici, na koje su bili pozvani klubovi iz Drvara, Oštrelja, Bihaća, Petrinje, Knina i Siska… Kao i u svim većim mjestima i u Tuzli skijaški sport je imao puno pristalica. Ski-sekcija sportskog kluba “Zrinjski” najviše je doprinjela širenju tog sport na tim područjima.
Sasvim prirodno, najintezivnija aktivnost u godinama do početka drugog svjetskog rata odvijala se tamo gdje su korijeni skijaštva bili najzreliji i najzdraviji – u sarajevskom regionu. Svaka zima bila je puna takmičenja.
Tako Ski-klub Sarajevo svoje klupsko prvenstvo održava u Kalinoviku 1935. godine. Kako je godinu dana ranije sagradio svoj dom na Crepoljskom sve je više bilo takmičara koji su novim stazama hitali na takmičenja. U torn domu je i Ministarstvo ftzičkog vaspitanja naroda održalo petnaestodnevni tečaj za skijaške učitelje.
Učesnici tečaja bili su učitelji osnovnih skola iz raznih krajeva zemlje – prisjeća se Drago Cvijetić – Na jednom od ovih tečajeva za skijaške instruktore koji su se održavali na Crepoljskom učestvovao je i Franc Smolej, nekada poznati slovenački trkač, koji je postizao zapažene rezultate i u međunarodnim takmičenjima. Franc Smolej je na ovom tečaju bio radi povoljnih uslova za trening ali i za svoju kondiocionu pripremu. Kasnije, na Svjetskom skijaškom prvenstvu u februaru 1937. godine u Šamoniju je kao član Jugoslovenske reprezentacije zauzeo odlično šesto mjesto u najtežoj skijaškoj disciplini – u trčanju na 50 kilometara. Tada je imao 28 godina i taj njegov uspjeh ocijenjen je kao jedan od najvećih koje je do tada postigao skijaški sport na međunarodnim takmičenjima.
I redovne škole skijanja nastavile su rad. Jednu od najuspješnijih u 1936. godini vodio je Božidar Ilić. Radila je nekoliko mjeseci, sve dok je bilo snijega na Crepoljskom.
U ovoj godini nastavljena su i klupska prvenstva. Jedno od najzanimljivijih organizovala je “Slavija”. U trci na 12 km na terenima Mrtvanja, u konkurenci-ji 10 takmičara, prvo mjesto osvojio je Grujo Samardžić.
Prvi put 1936. godine bosanskohercegovacki takmičari su učestvovali i na prvenstvu države. Na šampionatu u okolini Maribora nastupili su Božidar Ilić, Stjepan Linceder, Grujo Samardžić i Stefan Bek.
Ostalo je zapisano da je 18. januara 1937. godine na Crepoljskom održano i prvenstvo Ski-kluba Sarajevo u smuku. Trinaest takmičara vozilo je na dvije staze u ukupnoj dužini od 2300 metara. Visinska razlika iznosila je 300 metara. Zbog nezgodne krivine poslije samog starta, takmičenje je završilo samo sedam skijaša, a ubjedljivo najbrži je bio Drago Cvijetić sa vremenom 2:28,2. Drugo mjesto pripalo je Viliju Legatu (2:33,4), a trece Aleksandru Trumiću. Sva ova takmičenja ni izdaleka nisu izgledala kao ono koje je ubrzo održano.
Sarajevo je od 13. do 16. februara te 1937. bilo domaćin “Prvom sletu jugoslovenskih smučara“. Zašto baš Sarajevo i zašto baš Jahorina?
Motive Ministarstva fizičkog vaspitanja naroda je teško bilo odgonetnuti. Teško je bilo jer je Ministarstvo u to vrijeme imalo razvijenije i sposobnije skijaške centre za organizovanje Sleta u Sloveniji. Ali se Ministrastvo odlučilo da to bude baš Sarajevo zbog propagande skijaškog sporta i i ljepota ovog grada i Jahorine planine, nadaleko znane i u pjesmama opjevane.
Podsavezu je odluka o održavanju Sleta u Sarajevo i na njemu skijaškog takmičenja za državno i savezno prvenstvo, saopštena tek početkom januara. Vremena za duga razmišljanja i dogovaranja nije bilo. Brzo je formiran Sletski i širi Organizacioni odbor u koji su ušli najpoznatiji sarajevski skijaški radnici. U Ministarstvu je 25. januara održan zajednički sastanak delegata Ministarstva, Saveza, Podsaveza i Sletskog odbora na kome su razmotrena sva pitanja u vezi sa pripremama i održavanjem Sleta. Dogovoreno je da se Slet otvori 13. februara svečanom konferencijom u sarajevskoj Gradskoj vijećnici, da dan kasnije učesnici prodefiluju gradom i krenu na borilišta – na Pale, gdje je trebalo da se održe takmičenja u trčanju na 18 km i skokovima i na Jahorinu gdje će se ogledati najbolji “alpinci” u smuku i slalomu. Na Jahorni je za 16. februar predviđeno i otvaranje skakaonice koju je podigla vojska. Dotad ovako masovnog takmičenja u Jugoslaviji nije bilo.
Počela su i sportska nadmetanja. Trka na 18 kilometara protekla je bez većih poteškoća. Pobijedio je Franc Mrak iz “Ilirije” (1:14,44), drugi je bio Gregor Klančnik iz “Mojstrane” (1:15,29), a treci Avgust Jakopić iz “Ljubljane” (1:16,10). U konkurenciji 66 takmičara najuspješniji bosanskohercegovacki skijaš je bio Murat Jazić sa vremenom 1:28,58. Sportska familija Jazić sa nadaleko poznate sarajevske Širokače obilježila godine pred Drugi rat, ali i godine poslije njega.
U arhivama je ostalo zabiljezeno:
Travničanin Miroslav Ćiro Blažević, poznati fudbalski trener, na Omladinskom prvenstvu Jugoslavije, kome je Jahorina bila domaćin 1952. osvojio je titulu državnog prvaka u utrci na 6 kilometara u konkurenciji mlađih omladinaca. Bila je to prva titula prvaka Jugoslavije za jednog bosanskohercegovačkog skijaša. U istoj trci Fikretu Jaziću, članu Sarajeva, pripala je bronzana medalja.
Zasto ovo spominjemo? Fikret Jazić je još uvijek i poslije 53 godine aktivan. Organizacioni komitet 38. EFNS-a predložio ga je za rukovodica takmičarskog komiteta na Velikom polju na Igmanu. Veliko priznanje za njega, za ukupan bosanskohercegovacki sport ali i veliko priznanje EFNS-u da jedan od velikana bh. skijanja stoji na čelu jednog sportskog nadmetanja. Ovo su samo neki od historijskih podataka koji govore da skijanje i zimski sportovi u Bosni i Hercegovini uistinu imaju dugu tradiciju, dužu no što i možemo zamisliti…
Sa vremenom skijaši stvaraju skijališta a zatim poznate ski centre. Olimpijske igre u Sarajevu 1984. godine donose procvat zimskog turizma. Tada je izvršena rekonstrukcija i modernizacija postojećih zimskih centara te u funkciju za razvoj zimskih sportova stavljeno na raspolaganje ukupno 23 velika i mala centra i skijališta. Poznatim dešavanjima 90-tih godina dosta toga je uništeno i devastirano ali posljednjih godina bilježimo nagli razvoj zimskog turizma.
Tekst preuzet sa: Skijanje.rs / EFNS news No.1 – Septembar 2005.
Sarajevo – Igman 2006.
www.efns.ba
Izdravač: OK 38. EFNS, sarajevo, BiH
38. ENFS 2006 – Evropsko prvenstvo šumara u nordijskim disciplinama
Urednik: Stamenko Fišer
